Nếu ai đã học qua những nguyên lý của Mác – Lênin thì chắc chắn đã nghe đến 2 từ thặng dư. Ngoài ra trên các bản tin thời sự về kinh tế cũng thường xuyên sử dụng thuật ngữ này. Khi nghe qua có thể bạn sẽ thấy khó hiểu và chưa biện giải được những vấn đề xoay quanh thặng dư. Vậy thì hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu sâu hơn về nó nhé.

Thặng dư là gì?

Thặng dư được hiểu nôm na là số tiền chênh lệch của giá trị hàng hóa mang lại cho chủ sở hữu trừ đi số tiền mà chủ sở hữu chi ra để sản xuất loại hàng hóa đó. Để cho dễ hiểu hơn thì sau đây là một ví dụ: Một ông chủ của công ty A thuê nhân công B về làm việc và trả lương cho công nhân B là 50 nghìn/giờ. Nhưng trong một giờ đó công nhân B có thể tạo ra sản phẩm có giá trị 70 nghìn. Vậy số tiền 20 nghìn chênh lệch chính là thặng dư.

Công thức kinh điển thể hiện giá trị thặng dư là T – H – T’. Có nghĩa là ban đầu tư bản sẽ có tiền, rồi dùng tiền đó tạo ra hàng hóa (đúng hơn là thuê công nhân để công nhân tạo ra hàng hóa), từ hàng hóa sẽ bán đi và đổi lại thành lượng tiền cao hơn ban đầu.

Bản chất của thặng dư

Có thể nói tư bản chủ nghĩa bóc lột công sức người lao động để tạo ra nhiều thặng dư hơn cho mình. Việc họ bóc lột công nhân càng nhiều thì giá trị thặng dư được tạo ra càng cao. Do đó người giàu sẽ cứ giàu mãi, người nghèo sẽ cứ nghèo mãi.

Những yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thặng dư

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thặng dư như là:

Năng suất lao động
Thời gian lao động
Cường độ lao động
Công nghệ sản xuất
Thiết bị, máy móc
Vốn
Trình độ quản lý

Xét về khía cạnh kinh tế như hiện nay, thay vì tăng cường độ lao động chân tay như thời xưa các chủ doanh nghiệp sẽ đầu tư và các loại thiết bị máy móc hiện đại. Sử dụng đầu óc sẽ cho năng suất lao động cao hơn, dẫn đến giá trị sản phẩm tạo nên cao hơn.

Giá trị thặng dư dù đang dựa trên sự bóc lột sức lao động của con người nhưng trong xã hội, thời đại nào đi nữa chúng cũng cần phải tồn tại. Tuy nhiên thay vì tồn tại một cách tạo áp lực lên người lao động thì chúng ta có thể cải tiến nó bằng cách sử dụng máy móc, công nghệ thông tin. Giá trị thặng dư vẫn sẽ được tạo ra nhưng không kéo dài thời gian hay cường độ làm việc của người lao động.

Các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư

Có 2 phương pháp sản xuất giá trị thặng dư là tuyệt đối và tương đối:

Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối

Là phương pháp sản xuất giá trị thặng dư bằng cách kéo dài thời gian lao động thặng dư trong khi năng suất lao động, giá trị sức lao động và thời gian lao động tất yếu không đổi.

Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối

Là phương pháp sản xuất giá trị thặng dư do rút ngắn thời gian lao động tất yếu bằng cách hạ thấp giá trị sức lao động nhờ đó tăng thời gian lao động thặng dư lên trong điều kiện ngày lao động, cường độ lao động không đổi.

Quan điểm phản biện về giá trị thặng dư

Quan điểm về giá trị thặng dư của Mác đã tồn tại rất lâu và vẫn áp dụng cho đến bây giờ. Tuy nhiên nhiều nhà kinh tế khác đã chỉ ra những điểm không còn phù hợp của lý thuyết này trong bối cảnh hiện tại.

Nhiều người cho rằng việc gán cho các nhà tư bản “tội danh” bóc lột sức lao động có vẻ hơi bất công bởi lẽ họ là người có tiền bỏ ra đầu tư, tạo ra công ăn việc làm cho người lao động thì họ cần được thu lại lợi nhuận. Hơn nữa, trong quá trình đầu tư sản xuất tồn tại rất nhiều rủi ro. Và nếu những rủi ro này xảy ra suy cho cùng người mất tiền và chịu lỗ là tư bản.

Ngoài ra thuế là một điều mà Mác chưa nhắc đến. Trong thời đại hiện nay bất cứ chủ kinh doanh nào cũng phải đóng thuế, cụ thể ở Việt Nam mức thuế thu nhập doanh nghiệp lên đến 25%. Số tiền đóng thuế sẽ chi ra từ giá trị thặng dư. Vậy cuối cùng, chủ doanh nghiệp không phải là người bỏ túi toàn bộ giá trị thặng dư.

Với tình hình kinh doanh hiện nay, nếu trả công cho nhân viên 50 nghìn/giờ, công nhân làm ra cho công ty giá trị sản phẩm là 70 nghìn/giờ thì 20 nghìn chênh lệch đó không nằm yên trong túi chủ doanh nghiệp. Bởi lẽ việc cạnh tranh là điều dễ dàng gặp phải. Muốn không bị lép vế trước đối thủ bạn phải đưa ra các chương trình khuyến mãi hay làm marketing thương hiệu. Số tiền dành cho những hoạt động này không phải là con số nhỏ.

Cuối cùng, người lao động không phải ai cũng tự dưng biết cách làm ra sản phẩm hay tự bản thân công ty có thể vận hành được. Tất cả phải cần có chủ doanh nghiệp, ngoài việc bỏ vốn ban đầu ra họ còn cần phải bỏ chất xám và quá trình nghiên cứu thị trường. Suy cho cùng giá trị thặng dư tạo ra là một loại tiền lương mà các chủ doanh nghiệp cần được nhận.

Giá trị thặng dư là một trong những khái niệm cơ bản và trọng tâm nhất của kinh tế chính trị Mác – Lênin. Dưới thời tư bản chủ nghĩa đây phương tiện để tích lũy tài sản dựa trên sự bóc lột công sức của người lao động. Đến nay giá trị thặng dư vẫn chưa hề mất đi. Bên cạnh đó cũng nhiều ý kiến xoay quanh khái niệm mà Mác đưa ra và một vài quan điểm cho rằng khái niệm đó chưa thực sự đúng với thời đại kinh tế như hiện tại. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của VNCB chúng tôi.

Xem thêm những chia sẻ hay khác:

Tài chính

Thặng dư là gì và bản chất của thặng dư